Tuhinga o mua

Toka Te Manawa

• Nga momo whaipara
• He tauira o te whaipara
• Whāia me:

A whaipara He kupu, he momo korero ranei e whakamahia ana i nga wa onamata a kua tu mai ano hei ahua whakaputa i tenei wa. Hei tauira: tauranga, toto, whakakake.

He maha nga wa e whakamahia ana nga Archaism hei whakapaipai i nga tuhinga, ahakoa kaore i te taunakihia te tuukinotanga na te mea ka uaua te maarama.

Ka taea e koe te mahi:

• Nga Taiao (mai i nga whenua rereke)
• Neologism

Nga momo whaipara

E rua nga momo whaipara:

• Tuhinga o mua. Ko te whakamahinga o te kupu i te katoa o te waa me nga tikanga katoa kei a ia (ko te kupu kotahi te tikanga mo etahi mea e ai ki nga horopaki rereke). Hei tauira: whai (i runga i te kaupapa, me te aata whakaaro).
• Archaism whanaunga. Ko tetahi ka whakamahia noa i tetahi reo. Tauira: rouge (te mapu, te paura tae-parahi), pukoro (putea putea ranei).

He tauira o te whaipara

1. Ngakau (i roto i te pouri)
2. Pupuhi (kia koretake, kia koretake)
3. Aberruntar (matapae)
4. Ngau (tino)
5. Agora (ināianei)
6. Aguaitar (mātakitaki)
7. Kei te tatari ahau (tumanako)
8. Kopata (he waahi, he kaapata ranei kei reira nga taonga mo te kaaina)
9. Puna kaukau (puna)
10. Albuznaque (tangata kore matauranga, tangata kuware)
11. Rama ake (marama)
12. Haumaru (ki te whakawehi)
13. Taukiri (raruraru)
14. Whakakahangia (kia riri, kia riri ranei)
15. Karu (nga karaahe karaihe ranei)
16. Inanahi (inātahirā)
17. Aquesto (tenei)
18. Tunua (ate me te papaki)
19. Ahaza (ataahua)
20. Rob (ki te kihi i waenga i nga hoa aroha e rua)
21. Winnow (maka tetahi mea)
22. Reinga (takurua)
23. Peere (ipu whanui me nga ringa e rua mo te whakawhiti wai)
24. Baltra (puku, kopu, kopu ranei)
25. Bilba (beret me te potae ranei)
26. Bolindre (mapere)
27. Cabás (putamārō)
28. Rama rama (ahanoa e tahuna ana ki te hinu)
29. Castrate (whiu)
30. Sauepana (ipu)
31. Singe (paowa)
32. Kapakawai (waimarie)
33. Cinch (here)
34. Taupoki (paraikete)
35. Hokona (kaihoko)
36. Tohutohu (pakiwaitara)
37. Karangatia (fakaafe'i)
38. Quasi (tata)
39. Rerehua (ki te whakaroa, te whakaroa ranei)
40. Mea atu (e kiia ana)
41. Ka kii atu koe ki hea, kaore au e korero atu ki a koe (ka kii atu koe ki a ia, kaore au e korero atu ki a koe)
42. Heoi (engari)
43. Putiputi (whakaheke)
44. Whakauruhia maatau (e rua)
45. Whakawhana (hongi)
46. Spoular (kiri)
47. Farina (paraoa)
48. Potato (nga kakahu e whakamahia ana mo tetahi mea motuhake)
49. Fidalgo (rangatira)
50. rino (rino)
51. Pumau (tamaiti)
52. Taumata (te waahi kua rite te ahi)
53. Paru (poaka)
54. Mangere (mangere)
55. Harbar (ki te mahi i tetahi mea me te kore whakaaro, i te wiwi)
56. Tahuti (papaki huawhenua)
57. Kōmāmā (marama)
58. Paarua (apron)
59. Manguer (ahakoa)
60. Taukiri (mahanga)
61. Tino po (tino po)
62. Karere (te pāmahana taiao)
63. Hau (ki te maroke, ki te hau ranei)
64. Osculus (Kihi)
65. Kati (tu)
66. Korero (ki te korero)
67. Kī (pouri)
68. He toto (Tangata kino)
69. Ki te wiri (oma)
70. Whiwhi (paetahi)
71. Kohitoha (e tuwhera ana i te pakitara)
72. Hupa (papaki)
73. Ripanga (he rakau rite te ngaru hei horoi kakahu)
74. Kopare kanohi (kameta)
75. Taboos (teka)
76. Truje (kākahu)
77. Pakipaki (whiua)
78. Veto (te wehenga mai i nga uri o tetahi kararehe)
79. Ahiahi (mahi po)
80. Whakauru (tirohia)
81. Yantar (kai)
82. Dunce (tangata koretake)

Whāia me: